فەتوای هاوبەشی میسرو ئوردەن و کوردستان دەربارەی کردەوەکانی داعش
کەنیزەککردن و فرۆشتنی کچان و ژنان وەك نموونە
سەر لە بەیانی رۆژی سێشەممە (17/11/2015) لە بارەگای مەکتەبی تەنفیزی یەکێتی زانایانی ئایینی ئیسلامی کوردستان فەتوای هاوبەشی میسرو ئوردەن و کوردستان دەربارەی کردەوە قێزەونەکانی داعش خوێندرایەوەم بەتایبەتی دەربارەی بردنی کچان و ژنانی مەسیحی و ئێزدی، دواتر ئەوەی ئەنجامیاندا، کە جارێکیتر کڕین و فرۆشتنیان بە ژنانی ئێزدی کردو، کردنیان بە کەنیزەك.
لە کاتی خوێندنەوەی فەتواکە ئەم بەرێزانە ئامادە بوون: (سەرۆکی لێژنەی باڵای فەتوای کوردستان، جێگری سەرۆکی زانایان، بەشێك لە ئەندامانی مەکتەبی تەنفیزی و ئەنجومەنی ناوەندی زانایان، حازم میر تەحسین جێگری میری ئێزدیان، ئەنجومەنی باڵای رۆحانی ئێزدیان، سەندیکای رۆشنبیری لالش، دەزگای خێرخوازی میر معاویە، بەرێوەبەری گشتی کاروباری ئێزدیان لە وەزارەتی ئەوقاف).
ئینجا دکتۆر عەبدوڵا مەلا سەعید سەرۆکی زانایان ئەم پەیامەی خوێندەوە:
بەناوی خوای بەخشندەی میهرەبان
دوای ئه‌وه‌ی رێكخراوی تیرۆریستی داعش هه‌ڵستا به ته‌عه‌داو ده‌ستدرێژیكردنه سه‌ر خه‌ڵكی عێراق‌و سوریا به گشتی‌و كوردستان به‌تایبه‌تی، هه‌روا دوای ئه‌وه‌ی بابه‌تی (كه‌نیزه‌ك)و (كۆیله‌كردنی) مرۆڤه‌كانیان وه‌كو بابه‌تێكی ئاسایی زیندووكرده‌وه به‌تایبه‌تی له ئاست كوردانی ئێزدی، ئێمه له یه‌كێتی زانایان خۆمان له‌ژێر به‌رپرسیارێتییه‌كی گه‌وره‌یی مێژوویی دیته‌وه، چونكه له‌لایه‌كه‌وه وه‌كو مرۆڤ ئه‌ركمان بوو روونكردنه‌وه له‌سه‌ر ئه‌م په‌ڵه ره‌شه‌ی مێژووی مرۆڤایه‌تییه‌وه بده‌ین، وه‌كو كورد‌و كوردستانیش له به‌رده‌م ئه‌ركێكی نیشتیمانی‌و نه‌ته‌وه‌یی گه‌وره دابووین، چونكه قوربانی یه‌كه‌می ئه‌م كاره وه‌حشیگه‌رییانه گه‌لی كورد‌و هاووڵاتیانی كوردستان بوون، وه‌كو ئایینیش واجبی سه‌ر شانمان چه‌ند قات بوویه‌وه، چونكه تاوانه‌كان له‌ژێر ناوی ئیسلامه‌وه ئه‌نجام ده‌دران، بۆیه وه‌كو ئاینیش ئیسلام زیانمه‌ندی یه‌كه‌م بوو.
بۆیه له یه‌كه‌مین رۆژی كاره تیرۆریستیه‌كان وه‌كو یه‌كێتی زانایان شان به شانی پشتیوانی هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌‌و روونكردنه‌وه‌ی پیرۆزیی‌و ره‌وایه‌تی كاره‌كانیان، وێڕای بڵاوكردنه‌وه‌ی فه‌توا‌و روونكردنه‌وه‌‌و سه‌ردانیكردنی به‌ره‌كانی جه‌نگ‌و به‌شداریكردن له خۆپیشاندانی پشتیوانی مه‌سیحی‌و ئێزدیه‌كان‌و سه‌رجه‌می ئاواره‌كان به هه‌موو نه‌ته‌وه‌كانه‌وه، سێ كۆنفرانسی به‌رفراوانمان له سێ پارێزگاكه‌ی كوردستان به‌ست‌و، به‌شداریكردن له چه‌ندین كۆنفرانسی نێوده‌وڵه‌تی له ده‌ره‌وه‌ی عێراق‌و، چه‌نده‌ها كۆڕ‌و سمینارمان له شار‌و شارۆچكه‌كانی كوردستان ئه‌نجامدا، ئه‌وه سه‌رباری چاپكردنی كتێب‌و گۆڤار‌و نووسین، هه‌روه‌ها هه‌ڵمه‌تێكیشمان ده‌ستپێكرد به كۆكردنه‌وه‌ی ده‌نگی زیاتر له جیهانی ئیسلامی‌و عه‌ره‌بی، بۆ ئه‌مه‌ش سه‌ردان‌و راگۆڕینه‌وه‌مان له‌گه‌ڵ چه‌ندین وڵاتی ئیسلامی وه‌كو توركیا‌و ئیمارات‌و ئۆرده‌ن‌و میسرو مه‌غر یب‌و توونس... چه‌ندین وڵاتی تر ئه‌نجام داوه، كه خۆشبه‌ختانه به‌پیروه‌هاتنێكی زۆر ئیجابیانه‌یان هه‌بووه.
دوای ئه‌وه‌ی به فه‌رمی نووسراومان ئاراسته‌ی هه‌ر یه‌ك له خانه‌ی فه‌توای میسرو ئه‌نجومه‌نی فه‌توا‌و توێژینه‌وه‌‌و لێكۆڵینه‌وه‌ی ئیسلامی له ئورده‌ن كرد ده‌رباره‌ی ئه‌و مامه‌ڵه‌ی داعش له‌گه‌ڵ ئێزدی‌و مه‌سیحییه‌كانی كرد، ئه‌مه‌ش به هۆی پێگه‌ی گران‌و به‌رچاوی ئه‌م دوو شوێنه له‌سه‌ر ئاستی جیهان، خۆشبه‌ختانه خانەی فەتوای میسر لە رۆژی (8/11/2015) به ژماره (330) وە ئەنجومەنی فەتواو توێژینەوەو لێکۆڵینەوەی ئیسلامی لە ئۆردەن بە بڕیاری (219)ی ساڵی (2015) وه‌ڵامی نووسراوه‌كه‌ی یه‌كێتی زانایانیان دایه‌وه‌‌و، فه‌تواكانیشیان به فه‌رمی له‌لای خۆیان تۆمار كردووه، به‌مه‌ش جیهانی ئیسلام به‌رچاو روونتر ده‌بێ له به‌رده‌م ئه‌م رووداوانه‌‌و وه‌كو دیكۆمێنتیش له‌لایان ده‌مێنێته‌وه، هه‌روه‌ها ده‌بێته هانده‌رێكیش بۆ ئازادبوونی ئه‌و ئافره‌تانه‌ی ئێستاشی له‌گه‌ڵ دابێ له ده‌ست تیرۆیستان ماون، هه‌روه‌ك هه‌وڵێكی جددیه بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی فكری ته‌كفیری لاڕێ‌‌و گومڕای تیرۆریستان.
پووخته‌ی وه‌ڵامی هه‌ردوو ده‌زگایه‌كه ته‌ئكید ده‌كه‌نه‌وه، كه به پێی قورئانی پیرۆزو فه‌رمووده‌كانی پێغه‌مبه‌ری ئیسلام صلی الله علیه وسلم تیرۆریستانی داعش خه‌واریجن، له قورئان و سووننه‌تدا ته‌واوی سیفه‌تیان باسکراون، که ئه‌وانه به مانای وشه تێکده‌رن، هڵده‌ستن به پاکتاوی ره‌گه‌زی‌و شکاندنی قه‌ده‌غه‌کراوه‌کان‌و ده‌ستدرێژیکردنه سه‌ر نامووسی خه‌ڵك.
بۆیه ئه‌وانه هه‌رچه‌نده قورئان بخوێننه‌وه‌و ناوی دیندارانه له خۆیان بنێن، راست ناکه‌ن‌و له گه‌ردنیان ناچێته خواره‌وه، بۆیه چۆن تیر له لاشه‌ی نێچیر ده‌چیته خواره‌وه ئاوا له دین ده‌رده‌چن.
ئیسلام هۆشداری داوه له‌باره‌ی خه‌واریجه‌كانه‌وه‌‌و، چه‌ندین ئایه‌تی قوڕئانی هه‌ن ئاماژه بۆ ئه‌وه ده‌كه‌ن، كه به ئاراسته‌‌و قسه بێ بنه‌ماكانیان نه‌خه‌ڵه‌تێین، كه خه‌ڵكی له رێی خوا پێ گومڕا ده‌كه‌ن‌و هه‌وڵ ده‌ده‌ن به‌رگ بخه‌نه به‌ر ئه‌قڵیان، دینی خوا‌و شه‌ریعه‌ته‌كه‌ی ده‌شێوێنن، پاكانه‌ش بۆ كاره نه‌شیاوه‌كان‌و له‌ناوبردنی كشتوكاڵ‌و پاكتاوی ره‌گه‌زی‌و شكاندنی قه‌ده‌غه‌كراوه‌كان‌و ده‌ستدرێژی كردنه سه‌ر نامووسی خه‌ڵك له‌زه‌ویدا ده‌هێننه‌وه.
بۆیه قوڕئانی پیرۆز هه‌قیقه‌تی ئه‌وانه‌ی ده‌رخستووه‌‌و ئه‌وه‌شی روون كردۆته‌وه، كه ره‌فتاری ئه‌وان به‌رهه‌می نه‌خۆشی ده‌روونیه‌‌و به درۆو تاوان به‌رگی ئیسلامیان به به‌ردا كردووه، ئه‌مه‌ش تاوان‌و سه‌رپێچیه‌كه رق‌و كینه‌‌و سه‌رسه‌ختی دۆژمكارانه به‌رهه‌می دێنێت.
هه‌ره‌ك كاره‌كانیان ته‌واو پێچه‌وانه‌ی كاری ئیماندارانه، چونكه له‌كاتێكدا ئیماندار شت ده‌پۆشێ، سۆزو به‌زه‌یی هه‌یه، ئیماندار ده‌پاڕێته‌وه‌‌و خۆی له له‌كه‌داركردن‌و سه‌رزه‌نشتكردن ده‌پارێزێ، داوای ره‌حمه‌ت‌و لێخۆشبوون له‌خوا ده‌خوازێ‌‌و هاواری بۆ ده‌با‌و ئومێدی پێی هه‌یه.
به‌ڵام ئه‌و سه‌رلێشێواوانه: لكه‌داری‌و بێ ئابڕوویی‌و سه‌رزه‌نه‌شتی‌و بێ ئومێدی‌و بێ هیوایی‌و ناشوكری ده‌كه‌ن، ئه‌وه‌ش ره‌وشتی سه‌گانه، وه به كارو گوفتاره‌كانیان به به‌نده‌كانی خوا ده‌ڕه‌ون‌و به‌چاوی رق‌و ئیره‌یی لێیان ده‌ڕوانن.
سه‌باره‌ت به كۆیله كردنی ئافره‌تانی غه‌یره موسڵمان: ئه‌مه‌ش یه‌كێكه له تاوانه قێزه‌ونه‌كان‌و كاره ناشیاوه‌كانیان، كه هێمایه بۆ نابووتی ئه‌وان‌و نارێكی ره‌وشتیان، ئه‌وان به‌م كاره گاڵته به دینی خۆیان ده‌كه‌ن، بۆیه هه‌ڵویستی دروستی شه‌رع له‌و باره‌ی ئه‌و تاوانه قێزه‌ونه ئه‌وه‌یه: ئه‌مه فرۆشتنێكی حه‌رامه، رێكخستنێكی ئابڕوبه‌رانه‌ی ده‌ستدرێژكردنه، شكاندنێكی تاوانكارانه‌ی نامووسه، زۆریكردنه له بڵاوبوونه‌وه‌ی فه‌ساد، بانگه‌وازێكه بۆ به‌دره‌وشتی‌و ئاساییكردنی به‌ڕه‌ڵڵایی‌و زینا، وروژاندن‌و فه‌سادیه له زه‌ویدا‌و، شكاندن‌و سوكایه‌تیكردنه به حه‌قی خوای گه‌وره‌‌و پێغه‌مبه‌ره‌وه(درودی خوای له‌سه‌ر بێت).
هه‌موو ئه‌مانه‌ش تاوانی گه‌وره‌ن‌و شه‌ریعه‌ت حه‌رامی كردوون، وه سزا‌و رێسای توندی بۆ داناون، كه فه‌رمانی جێبه‌جێ كردنیان به‌سه‌ر بكه‌ری ئه‌و تاوانانه ده‌كات، له‌هه‌مان كات دروست نیه ئه‌و جۆره تاوانانه بدرێنه پاڵ شه‌ریعه‌ته‌وه، بگره هیچێك له شه‌ریعه‌ته ئاسمانیه‌كانی تریشه‌وه، كه ئه‌و جۆره تاوانه گه‌ورانه‌یان حه‌رام كردووه‌‌و دژایه‌تی ئه‌و كاره قێزه‌ونانه‌یان كردووه.
ئیسلام قه‌ت فه‌رمانی به كۆیله‌كردنی نه‌كردووه، له قوڕئانیشدا هیچ ده‌قێك نیه له‌سه‌ر به كۆیله‌كردنی دیله‌كان، كه‌چی له‌كاتێكدا وه‌حی دابه‌زی كه رێسای به‌كۆیله‌كردن‌و به‌ندایه‌تی له‌هه‌موو جیهان بڵاو بوو، ئیسلام بۆ رێگه‌لێگرتنی به پله به‌ندی‌و شێوه‌ی ته‌ده‌روج كاری بۆ كۆتایی پێهێنان كرد‌و، سه‌رچاوه‌كانی به‌كۆیله‌كردنی مرۆڤی وشك كرد، هه‌تا له‌گه‌ڵ زه‌مه‌ن ئه‌م بابه‌ته كۆتایی پێ بێنێت، مافی خۆئازادكردنی دایه كۆیله‌كان‌و، ئازادكردنی كرده كه‌فاره‌تی چه‌ندان گوناه‌و هه‌ڵه‌‌و سه‌رپێچی، بۆیه سه‌ربه‌ستی و ئازادی كرده بناغه‌‌و ئه‌سڵ، تا وای لێهات ئیسلام هۆیه‌كانی ئازادكردنی كۆیله‌ی زۆر كرد.
دواتریش وڵاته گه‌وره‌كانی دونیا له ساڵی 1860 له به‌رلین یه‌كه‌مین ئیتیفاقیه‌یان له‌سه‌ر نه‌هێشتنی به كۆیله‌كردنی ژن‌و پیاوه‌وه مۆر كرد، كه ده‌وڵه‌تی خه‌لافه‌تی ئیسلامی عوسمانی تێیدا به‌ژدار بوو. دواتریش چه‌ندان ئیتیفاقیه‌ی تری به دواوه هاتن‌و، موسڵمانان به‌شداریان كرد. له‌و باره‌وه به پشت به‌ستن به فه‌رمووده‌كانی پێغه‌مبه‌ر پێویسته موسڵمانان پابه‌ندی ئه‌وه رێكه‌وتننامانه بن‌و دروست نییه موسڵمانان هه‌ڵیانوه‌شێننه‌وه.
ئه‌مه‌ی خواره‌وه ده‌قی هه‌ردوو فه‌توای میسرو ئورده‌نه:
