یە كێكەلەباشترین خواناسان وپیاوچاكانی تابیعین,ناوی تەواوی(أویس بن عامر بن بن جریر بن مالك المرادی القرنی) بەڕە چەڵەك یەمەنی یە, ژیانی لەسەردەمی پیغە مبەردابووە (صلی الله علیە وسلم) .بە ڵام بەخزمە تی نە گە یشتبوو.
• پێغە مبەر (صلی الله علیە وسلم) لە باسی (وەیس) دا فە رمویە تی(اویس القرنی خیر التابعین)واتە (وەیسی قە رەنی) باشترین وچاكترینی تابیعینی ئەسحابی منە,وە زۆر جار ڕوی موبارە كی دە كردە وڵاتی یە مە ن و دە یفە رموو(إنی لاجد نفس الرحمن من قبل الیمن) دە یفەرموو من بۆن و هە ناسە ی خوا پە رستی ڕاستە قینەلە(یەمەنە)وە دە كەم بە هۆی یە كێك لە ئەولیایانی ئومەتەكەم كە (وە یسی قەرەنی یە),ئەم پیاو چاكە خاوە نی چە ندین دوعای بە ناوبانگە.
• پێغە مبەر(صلی الله علیە وسلم) لای هاوەڵان دە فەرموێت:ئەی هاوڕێیانم,ئیوە نازانن لە ناو حازرانی ئوممەتی مندابەندەیەكی خوای گەورە هەیە,ئەوەندە لای خواخۆشەویستەلەڕۆژی دوایدا بەهۆی شەفاعەتی ئەوەوەخوای گەورە بە ئەندازە ی توكی مەڕی تایفەی (ڕە بیع و موزەر) لە گوناه بارانی ئوممە تی من خۆش دە بێت.هاوە ڵان زۆریان ئەو فە رمایشتە یان لاسە یر بوو,فەرموویان: قوربان ئەوە كێ‌یە؟چی كە سەو؟چی كارەیە؟فە رموی بە ندە یە كە لە بە ندە كانی خودا,فەرموویان:ئیمەهەمومان بە ندەی خوداین,وتیان ناوی چی یە ؟فە رمووی (وەیسی قەرەنی)یە,وتیان:قوربان تائێستا بە خزمەتت گە یشتوە,یان دە گات؟فە رموی تائێستا بە چاوی سەر منی نەدیوەبە ڵام بە چاوی دڵ زۆر جار هاتۆتە لام و منی دیوە,هاوەڵان ئەوەندەی تر سەریان سوڕما ووتیان:قور بان ئە گەر ئەوەندە عاشقی دیداری جە مالی جەنابتە بۆتائیستا نە هاتۆتە خزمەتت,فەرمووی لە بەر دووشت یە كەم: زۆربە ی كات مە جزوبەو لە حاڵەتی جەزبە دایەو منی لە بەر چاوە,دووەم:لە بەرئەووەی لە شە رع لانەداو پێ‌ی نەكراوە بێتە لام لە بەر ئەوەی دایكێكی زۆر پیری هە یە كوێربووە,خزمەتی دە كات ,فەرموی (وەیسی قەرەنی)بە ڕۆژ دە چێتە لای وشترو مە ڕوماڵ,كە ئێوارەش دە بێت دە چێتە خزمەتی دایكی و بێ دڵی دایكی ناكات,لە بەر ئەوەی دایكی بە جێ نە هێڵێت بۆیە نایەتە لام.هاوە ڵان وتیان ئە ی خۆشەویستی خودا ئایە ئێمە چاومان بە (وەیسی قەرەنی )دە كەوێت,پیغە مبەر (درودی خودای لێ‌بێت )كە مێك بی دە نگ بوو پاشان سەری بەرز كردەوەو ڕووی كردە حەزرەتی ئەبوبەكری سدیق فەرموی تۆ ((وەیسی قەرەنی))نابینی,بەڵام لەم كومەڵەتان (عومەر)و(عە لی) ڕەزای خودایان لە سەربێت چاویان پێ دە كەوێت.فەرموویان قوربان ناونیشانی چی یە؟فەرمووی ئیستا شوانەولای چەپی لە بەری دە ستی بە قەدەر درهەمێك خاڵێكی سپی پێوەیە,پەڵام ئەو خاڵە پەڵەو بەڵەكی نییە بەڵكونیشانەیە.فەرمووی ئەگە رچاوتان پێ‌كەوت سەلامی منی پێ بگەیەنن وپێ ی بڵێن دوعا بۆ ئومەتم بكات,
پێغەمبەر(صلی الله علیە وسلم) (وەیسی قەرەنی) زۆر خۆش ویستوە,دە ڵێن كاتێك كە پێغەمبەر (صلی الله علیە وسلم) نە خۆش كەوت پێ یان فەرموو قوربان ئە گەر خوانەخواستە جە نابت وەفاتت فەرمووجبەی موبارەكت بدە ین بە كێ وەشایەنی شانی كێ‌یە,لەوەڵامدا فەرمووی بیدەن بە (وەیسی قەرەنی)زۆری نە خایە ند پێغە مبەرمان (درودی خودای لێ‌بێت) وەفاتی فەرموو,لە پاشدا حەزرەتی ئەبوبە كر(ڕەزای خودای لە سەربێت) دوساڵ و سێ مانگ خە لافەتی كردولە تەمەنی شە ست و شسێ سالیدا ئەویش لە ساڵی سیانزەی كۆچی وە فاتی كرد,حەزرەتی (عومەر)دا ڕەزای خودای لێ‌بێت چوار جارتەشریفی هێناوە بۆ وڵاتی(شام) جارێكیان ڕێی دە كەوێتە شاری كوفەی لای نە جەف كە حەزرەتی (عە لی)لە و سە فەرەدا لە گە ڵدەبێت,لە ڕۆژی هە ینی دا حە زرەتی (عومەر) ڕەزای خودای لێ‌بێت دە چێتە سەر مینبەرو وتاری هە ینی دە خوێنێتەوە و لە پاشان ڕودە كاتە خە ڵكە كەو دەڵێت ئە ی خە ڵكینە لە تایە فە ی (قەرەنی) كە ستان لە ناودایە؟كە سیان لێ دە ناسن؟وتیان بە ڵێ ئە ی خە لیفە چە ند كە سێكیان هە ڵسانە سەرپێ وخۆیان نیشان دا,حەزرەتی عومەر فەرمووی كە ستان (وەییسی قەرەنی)دەناسن فەرمویان بە ڵێ قوربان دە ی ناسین.وتیان بەڵام وەیس پیاوێكی وانیە جەنابت ئەحواڵی بپرسیت,كابرایەكی شێتی دێوانەیەبەزۆری لە دە شت و سە حرادەژی,هەر شوێنێك خە ڵكی لێ بێت ڕووی تێ ناكات,كاتێ خەڵك كە یف خۆشەو پێ دە كەنێ ئەو دە گری,كە خەڵك غە مبارن ئەو پێ دە كە نێ,حەزرەتی عومەر فەرمووی:دەزانن ئێستا لە كوێ‌یە بە ڵێ ئێستا لە فڵان جێ یە,حەزرەتی (عومە رو عە لی)ڕەزای خودایان لیبێت و چە ند پیاوێكی شارەزاڕۆیشتن,كە چون تە ماشاین كرد لە سوجدە دا نوێژی دە كرد لە پاش تەواو بونی نوێژەكە سە لامیان لە یە ك كرد حەزرەتی عومەر فە رمووی ئەی شوان ناوت چی یە؟وتی عە بدوڵا فە رموی هەمومان عە بدی خواین,فەرموی ناوم(وەیس)ە, پێ‌ی فەرموو دە ستی ڕاستم نیشان بدە, وە یس دە ستی ڕاگرت حەزرەتی (عومەر) ئەو نیشانە ی بینی كە پێغەمبەر(صلی الله علیە وسلم) فەرموبوونی.حەزرەتی عومەر دە ستی گرت و ماچی كرد,فە رموی ئە ی (وەیس )پێغەمبەری خودا (صلی الله علیە وسلم) فەرموویە تی هەر كاتێ چاوتان بەوەیس كەوت سەلامی منی پێ‌بگە یەنن,ئەو جبە ی منیشی بە خە ڵات بدەنێ و پێ‌ی بڵێن دوعای خێر بۆ ئومەتم بكات.(وە یسی قەرەنی ) وتی كوا خە ڵاتەكەم بدە نێ تادوعا بۆئوممە تی پێغەمبەر بكەم,جبە ی حەزرە تیان دایەو هە ندێك دوركەوتەوە و بە سوەجدە دا كەوت دوعای بۆ ئوممە ت كرد., وتیان پێ ی تۆ كە ئەوەندە دڵسۆزی بوی بۆچی بە خزمەتی نە گە شتی وتی ئەی عومەر سوێند بە خودا كە هە واڵی شكاندنی ددانی پێغە مبەرم بیست قە رارم نە گرت و ئارامم لێ بڕا لە تاودا,تەواوی دانەكانی خۆمم هە ڵكە ندن,هە رددانێكم هە ڵدە كە ند دەم وت لەوانە یە ئەوە یان نە بوبێ ئازاری پێ‌گە شتبێت.فەرمووی ئە ی خە لیفە مە رجی خۆشەویستی ئەوەیە لە خۆشی و ناخۆشیدا خۆت بكە یت بە هاوبە شی دۆست وخۆشەویستت.
هە ندێك لەمێژووناسان دە ڵێن لە غە زای (صفین) دا لەگەڵ (عەلی كوڕی ئە بوتالیب) دا شە هید بوولە ساڵی 37 ی كۆچی بە رامبەر بە ساڵی 657 یزاینی,بە ڵام لە كتێبی (سفینە الاولیا)) دەڵێت لە ساڵی بیست و دوو,وە بەڕیوایە تێك لە ساڵیسیودوو لەغە زادا شە هید كراوە,بە ڵام زانای بەناوبانگ (ئە حمە دی كوڕی عبدالله ی ئە سفە هانی) لە كتێبی (حلیە الاولیا) كە لە زمانی چە ند كە سێكەوە دە یگێڕێتەوە كەلە سە ردە می حە زرەتی عومەردا لەغەزای ئێرانداشە هیدكراوە.
سە رچاوەكان : 1_كتێبی (مەجلیسی ئەولیا),بەر گی 1,2 ساڵی1991,نووسینی مامۆستا مە لامحمدی شڵَماشی .
2_ منتدیات نسمە غرام. |
